نقشه‌راه احیای بازارهای صادراتی پس از برجام
صادرات غیرنفتی برای اقتصاد ایران تعریفی فراتر از تعاریف معمول به عنوان جزئی از تجارت خارجی کشور دارد، چراکه بیش از دو دهه به عنوان یکی از سرفصل‌های اصلی در تمامی برنامه‌های اقتصادی جا داشته، اما همچنان ابتدایی‌ترین پیش‌نیازها و زیرساخت‌های آن فراهم نشده‌است.
اگرچه پس از دفاع مقدس و دوران سازندگی، دولت اصلاحات توانست گام‌هایی اثرگذار برای توسعه اقتصادی و صادرات غیرنفتی بردارد که نتیجه آن در سال‌های ابتدایی دولت نهم مشهود بود، اما وضع سختگیرانه‌ترین تحریم‌ها و از آن مهم‌تر ۳۰ قالیباف هنرمند که سرانگشتان نقش‌پردازشان هنر و اقتصاد و مهارت را به هم آمیخته، در‌کنار ۴ طراح زبردست، ۳ رنگرز چیره‌دست و ۳ رفوگر ماهر فرش ضعف و سوءمدیریت در دولت‌‌های نهم و دهم از صادرات غیرنفتی تنها خام‌فروشی باقی گذاشت.
امروز با اجرایی شدن برجام و توقف تحریم‌ها، می‌توان به این امید بست که درصورت اتخاذ تدابیر درست و منطقی بار دیگر شاهد باشیم محصولاتی که برروی آنها ساخت ایران درج شده، در بازار دیگر کشورها عرضه شود.
اما آنچه که از دریچه نگاه سیاست‌گذاران و دولت‌مردان از مشکلات، پیش‌نیازها و توانمندی‌های صادرات غیرنفتی دیده‌می‌شود، با آنچه که فعالان این عرصه درک کرده، و با آن سروکار دارند، تفاوت‌هایی دارد که تبیین آنها می‌تواند به حل مشکلات این حوزه کمک کند.
با این رویکرد، با سید محمدمهدی طباطبایی مشاور کنفدراسیون صادرات اتاق بازرگانی ایران و عضو هیأت‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان خشکبار گفتگویی انجام شده‌است:
– به دنبال اجرایی شدن برجام، چه آینده‌ای می‌توان برای صادرات غیرنفتی ایران متصور بود؟
اقتصاد ایران پس از اجرای برجام در حوزه بین‌الملل با شرایط مثبت و رو به جلویی روبه‌رو است، و برای برخی از محصولات‌مان می‌توانیم قابلیت بازتعریف و احیای شرایط گذشته را متصور باشیم.
در دوران تحریم، صادرات برخی محصولات به طور مستقیم متوقف شد، برخی اقلام صادراتی با مشکل حمل‌ونقل روبه‌رو شدند، و در نهایت گروهی دیگر از کالاها نیز به دلیل مشکلات نقل‌وانتقال پول از صادرات جا ماندند، که این شرایط موجب شد تا مسیرهای دیگری طی شود، که در حال حاضر با حذف آن موانع و فراهم شدن فرصت صادرات مستقیم، می‌توان به بازگشت دوباره این گروه از محصولات به بازارهای هدف صادراتی خوش‌بین بود.
– محصولاتی در کشور تولید می‌شوند که تاکنون به طور جدی وارد سبد صادراتی نشده‌اند، در این خصوص چه باید کرد؟
این گروه از محصولات را زمانی می‌توانیم صادراتی بنامیم که در قدم اول برای صادرات آنها بازارهای هدف شناسایی شوند، چراکه کشورهای هدف ما ظرفیت‌های مختلفی برای مصرف کالاهای ایرانی دارند، اما متأسفانه تا امروز به ظرفیت آنها توجه نشده‌است.
قدم دوم تولید برای صادرات است به این معنی که محصولی تولید شود که مطابق با نیاز و سلیقه بازار هدف باشد.
– گذشته از بازاریابی برای محصولاتی که کیفیت صادراتی دارند چه اتفاقی باید بیفتد تا بتوانیم آنها را صادر کنیم؟
برای صادرات کالا بازار ۳ کشور را مورد بررسی قراردادیم و متوجه شدیم برای بخشی از کالاهای تولید ایران، حدود ۲۰ برابر آنچه که در توان صادراتی ما می‌باشد در این بازارها ظرفیت واردات وجود دارد، حال باید ببینیم مشکل در کجا است که تا کنون نتوانسته‌ایم از این فرصت استفاده کنیم.
یکی از مشکلات اصلی قیمت تمام‌شده است که به دلیل بالا بودن هزینه‌های تولید و صادرات و گران بودن تسهیلات بانکی موجب شده تا صادرات گروهی از محصولات مقرون به صرفه نباشد. البته با رفع تحریم‌ها برخی هزینه‌های تحمیلی چون هزینه نقل و انتقال کاهش می‌یابد، اما قیمت تمام شده تولید، ضعف بهره‌وری در کارخانه‌ها و واحدهای تولیدی و همچنین نرخ بالای تسهیلات بانکی مشکلاتی هستند که باید برای آنها چاره‌ای اندیشید.
– راهکارهای پیشنهادی برای فراهم شدن این ظرفیت صادراتی چیست؟
یکی از مواردی که باید به آن توجه‌کرد هماهنگی سازمان‌ها، تشکل‌ها و مجموعه‌های مردم نهادی است که در امر صادرات فعال هستند. باید این واقعیت را بپذیریم که جزیره‌ای عمل کردن به ضرر تمامی صادرکنندگان است و از آن دوری کنیم، چراکه افراد با سلایق مختلف راه‌های متفاوتی پیش می‌گیرند و چنان‌چه این راه‌ها به یک مسیر هدایت نشوند، و هماهنگی بین سیستم‌ها ایجاد نشود، همچنان با مشکلات کنونی روبه‌رو خواهیم‌بود.
آنچه مسلم است امروز با شرایط ویژه و خاصی روبه‌رو هستیم که می‌توانیم با یک برنامه‌ریزی درست، به بهترین نحو از آن بهره‌برداری کنیم و به نتیجه‌ای دست یابیم که پیش از این باید برای صادرات انجام می‌دادیم، و در انجام آن کوتاهی کردیم.
– بخش خصوصی چقدر می‌تواند در این موضوع اثرگذار باشد؟
امروز فرصتی فراهم شده که باید با ظرافت و دقت عمل کرده و نسبت به بازیابی و توسعه بازارها اقدام کنیم، و با توجه به اینکه بخشی از صادرات کاملاً توسط بخش خصوصی انجام می‌شود، باید شرایط ایجاد هماهنگی و بهره‌گیری حداکثری از نظرات و پیشنهادات ایشان فراهم شود.
بخش خصوصی از نزدیک با مسائل روبه‌رو است و از جزئیات مشکلات و سختی‌های بازار آگاهی کامل دارد، از این‌رو توجه به نظرات بخش خصوصی می‌تواند به رفع بسیاری مشکلات کمک کرده و راهگشای مسیر باشد.
در واقع دولت باید در طراحی برنامه کلانی که برای کمک به توسعه صادرات غیرنفتی تدوین می‌شود به نظرات بخش خصوصی توجه ویژه داشته‌باشد.
– موضوعی که اینجا مطرح می‌شود این است که آیا نقش‌‌آفرینی دولت در توسعه صادرات غیرنفتی با تدوین برنامه و حمایت از بخش خصوصی تمام می‌شود؟
قطعاً این‌طور نبوده و دولت همواره باید به عنوان پشتیبان در کنار صادرکنندگان حضور داشته‌باشد، چراکه برخی مشکلات در بازارهای صادراتی نیازمند حضور حمایتی دولت و فراهم کردن زیرساخت‌ها است، که برای روشن شدن موضوع به بازاری که به تازگی پیش روی بسیاری از محصولات ایرانی بازشده یعنی کشور روسیه اشاره می‌کنم.
به دنبال تحولات پیش آمده، این کشور علاقمند به تأمین بخشی از نیازهای خود از طریق ایران است، اما یک اشکال وجود دارد و آن تضعیف روبل روسیه در مقابل دیگر ارزها است که حل این مشکل با مداخله دولت ممکن می‌شود.
درچنین شرایطی حضور دولت می‌تواند شرایطی را فراهم کند که میان دو کشور تهاتر کالا ایجاد شده و به جای دریافت روبل میان تجار دو کشور معامله متقابل برقرار شود، که با این کار ریسک تجارت با این کشور برای صادرکنندگان کاهش می‌یابد.
همچنین یکی دیگر از مواردی که می‌توان سهم دولت در کمک به توسعه صادرات غیرنفتی باشد، تقویت توان اقتصادی سفارتخانه‌ها، تمرکز آنها بر موضوع صادرات و ایجاد هماهنگی با صادرکنندگان، قابلیتی است که می‌تواند در قالب رایزنان بازرگانی به کمک توسعه بازارهای صادراتی بیاید.
– پیش از این جوایز صادراتی به عنوان یکی از حمایت‌های دولت از صادرات غیرنفتی مطرح بود، اما متوقف شده‌است، کنار گذاشتن این گزینه را چگونه می‌توان ارزیابی کرد؟
جوایز صادراتی یکی از مهمترین فاکتورهای لازم در راستای توسعه صادرات است. جوایز صادراتی مستقیم و نقدی باعث افزایش توان رقابتی صادرکنندگان در بازارهای هدف می‌شود و پرداخت آن به تحکیم شرایط، استمرار فعالیت و ثبات حضور بنگاه‌ها و کالاهای صادراتی در بازارهای هدف منتهی می‌شود. چنانکه شاهد هستیم بی‌توجهی به این مهم به عنوان موتور محرک توسعه، صادرات را ضعیف کرده و مانع تکرار جهش‌های صادراتی شده‌است.
– رایزنان بازرگانی ایران پیش از این نیز در برخی بازارهای هدف حضور داشته‌اند، ارزیابی شما از عملکرد آنها چیست؟
اگر قرار است در سفارتخانه‌ها بخشی به عنوان سفیر تجاری یا رایزن بازرگانی تعریف شود، اولین نکته‌ای که باید موردتوجه قرار گیرد، توجه به قابلیت‌های لازم برای حضور در آن بازار است.
مورد مهم دیگر توجه به آموزش رایزنان بازرگانی است، به این معنی که افرادی که برای این کار درنظر گرفته‌می‌شوند، از یک سو باید از قابلیت‌های صادراتی کشور اطلاع داشته‌باشند و از طرفی باید با نیازهای بازار هدف آشنا باشند، همچنین باید توان تطبیق نیاز آن بازار با قابلیت‌های محصولات کشور را داشته‌باشد، به این معنی که کالایی که قراراست به آن کشور صادر شود با سلیقه و نیاز آن بازار هماهنگی کامل داشته باشد.
در این خصوص می‌توان از ظرفیت بخش خصوصی یعنی اتاق بازرگانی و تشکل‌های صادراتی و تخصصی استفاده کرد.
– علاوه بر همکاری در اعزام رایزنان یا کمک به افزایش توان ایشان، تشکل‌ها چه نقش دیگری می‌توانند در بهبود وضعیت صادرات داشته‌باشند؟
یکی از موضوعاتی که در حوزه صادرات مغفول مانده، و بعضاً تبدیل به نقطه ضعف شده‌است، ورود افراد با توان و تخصص مختلف به حوزه صادرات است.
حضور صادرکنندگانی که نسبت به بازار هدف آشنایی ندارند و یا افرادی که تعهد لازم را نداشته و ممکن است با صدور اقلام بی‌کیفیت به اعتبار اقتصادی کشور و دیگر صادرکنندگان آسیب برسانند، مشکل مشترک بخش خصوصی و دولت است که می‌تواند با همکاری دولت و تشکل‌ها مرتفع شود.
تقویت جایگاه تشکل‌های صادراتی و تعیین شرایطی که توسط این بخش مدیریت شود، نکته‌ای است که می‌تواند در این حوزه موردتوجه قرارگیرد.
یکی از راهکارها این است که مجوزهای صادراتی حتی وارداتی زیرنظر تشکل‌ها صادر شود، که این به منزله شرط عضویت در تشکل است که ضمن تضمین رفتارهای صادراتی می‌تواند به تقویت جایگاه تشکل‌ها کمک کند.
اگرچه ماهیت تشکل‌ها استفاده از قوه قهریه نیست، اما واقعیت غیرقابل انکار تضعیف جایگاه تشکل‌ها است که با الزام عضویت صنفی می‌توان این ضعف را برطرف کرد.
عضویت صادرکنندگان در تشکل‌های صادراتی به معنی بهره گرفتن ایشان از فرصت مشاوره، آموزش، سنجش اعتبار و حمایت‌های صنفی است. همچنین حضور مؤثر تشکل‌ها می‌تواند در بخش‌های دیگری چون اعزام و پذیرش هیأت‌های تجاری و حضور و مشارکت در نمایشگاه مؤثر باشد. مورد دیگر نقش نظارتی تشکل‌ها است که می‌تواند مانع از رقابت منفی، غیرحرفه‌ای و ناسالم صادرکنندگان در بازارهای هدف باشد.
لینک های مفید: | “اصفهان وب”خرید دامین و هاست در اصفهان isfahanweb.com | سایت جستجوی دامنه و سایتisfahanweb.ir | “آسئو”هزینه سئو در اصفهان aseo.ir | هزینه طراحی سایت در اصفهان طراحی سایت پوشش|
جهت آشنایی با طراحی سایت و سئو از بخش مقالات سایت اطلاعات مفید و خواندنی را مطالعه فرمایید از جمله: سایت و کاربرد سئو , وب سایت یا پورتال , هزینه طراحی سایت , دامین یا دامنه , هاست لینوکس یا ویندوز , سئو چیست , خدمات بهینه سازی , خواسته های مالک سایت , مراحل طراحی سایت و دهها مقاله مفید
