اگر در محدوده خاصی از عمق زمین رویم، تحت تاثیر گرما و فشار، ساختمان و ترکیب کانی های انواع سنگ ها تغییر می کند و یکی از انواع سنگ به نام سنگ های دگرگون را پدید می آورد.
سنگ های دگرگون در چه عمقی ایجاد می شوند؟
محدوده پیدایش سنگ های دگرگونی از ۵ کیلومتری عمق زمین آغاز می شود. در این عمق میزان دگرگونی ضعیف است ولی هر چه عمیق تر رویم، به دگرگونی شدید در عمق ۲۵ کیلومتری می رسیم.
چند نمونه سنگ دگرگون:
سنگ مرمر که از دگرگونی سنگ آهک به وجود می آید.
سنگ گنیس که از دگرگونی سنگ گرانیت به وجود می آید.
سنگ کوارتزیت که از دگرگونی ماسه سنگ به وجود می آید.
عوامل استحکام سنگ های دگرگونی:
همان طور که انتظار می رود، استحکام سنگ های دگرگونی بیش از سنگ های رسوبی است. اما چه عواملی باعث استحکام سنگ های دگرگونی می شود؟
گرما
فشار
سیالات فعال
در عمق زمین سنگ ها در شرایط گرما و فشار بالایی قرار می گیرند. گرما سبب کاهش آب موجود در سنگ ها می شود. آب سیالی فعال است که به انجام واکنش های شیمیایی فرآیند دگرکونی کمک می کند. آب یون های فلزی سنگ ها را جدا کرده و با یون های محلول خود جایگزین می کند. از این رو در حالت جامد، ترکیب کانی سنگ عوض می شود.
همچنین در دمای بالا اتصالات بین یون های تشکیل دهنده کانی سنگ ها شکسته می شود.
از طرف دیگر فشار ناشی از وزن لایه های بالایی شرایط بروز چین خوردگی و شکستگی را فراهم می آورد.
و در نهایت سنگ های دگرگون، تحت تاثیر سیالات و دما و فشار بالا متولد می شوند که استحکام بیشتری دارند.
انواع سنگ های دگرگونی:
زمین شناسان سنگ های دگرگون را بر اساس جهت یافتگی به ۲ دسته دارای جهت یافتگی و فاقد جهت یافتگی تقسیم می کنند.
سنگ های دگرگون دارای جهت یافتگی:
در این نوع سنگ ها، طی فرآیند دگرگونی و تحت تاثیر فشار لایه های فوقانی، کانی ها جهت یافتگی پیدا کرده و در سنگ ظاهری لایه لایه ایجاد کرده اند.
سنگ های شیست، گنیس و سنگ لوح نمونه هایی از سنگ های دگرگون جهت یافته اند.
سنگ های دگرگون فاقد جهت یافتگی:
در فرآیند دگرگونی این نوع از سنگ ها حرارت بیش از فشار نقش دارد.
سنگ مرمر، کوارتزیت و هورنفلس نمونه هایی از سنگ های دگرگون فاقد جهت یافتگی اند.
کاربرد سنگ های دگرگونی:
همان طور که گفتیم، سنگ های دگرگون تحت تاثیر فشار و دما استحکام بالایی دارند از این رو کاربردهای فراوانی خواهند داشت . از قبیل:
در سد سازی و ساختمان سازی به ویژه نمای خارجی ساختمان ها
در مجسمه سازی
استخراج معادن فلزی نظیر آهن، سرب، مس و طلا
خودروسازی مثل کانی کیانیت که در ساخت شمع خودروها به کار می رود.
مرجع سنگ ایران