سنگ مرمریت چیست؟
دسته بندی سنگ به مرمریت و غیر مرمریت شاید بتواند وسیع‌ترین طیف را از لحاظ مواد تشکیل دهنده، تشکیل دهد. در این نوع سنگ که کاملا ً توسط بازار شناخته شده است، ازسنگهای آهکی تا ماسه سنگها قرار دارند. بعضی از آنها جزء دسته سنگهای رسوبی و بعضی سنگهای دگرگونی محسوب میشوند.
آن دسته از مرمریتها که جزء ماسه سنگها محسوب میشوند به طور معمول از دانه‌های کوارتز تشکیل شده اند و به وسیله مواد سیمانی به هم متصل شده اند. ماسه سنگها ساختاری لایه لایه دارند و در تمام آنها رگه‌ها را میتوان مشاهده کرد. دانه‌های تشکیل دهنده ماسه سنگها از حدود هفتاد میکرون تا چهار میلیمتر قابل مشاهده است که با درشت شدن دانه‌ها به «کنگلومرا» تبدیل میشوند. این قطعات ریز و درشت توسط ماده دیگری که نقش سیمان را بازی میکند بهم می‌چسبند.در میان این سیمانها، سیمان سیلیسی با دوام‌ترین آنهاست. اکسید آهن نیز سیمانی قوی است اما احتمالاً نسبت به سیلیس ضعیف‌تر باشد ضمن اینکه باعث رنگی شدن سنگ میشود. سیمان رسی دارای معایبی است. رس چسبانندهءبا قدرتی نیست، به علاوه موجب جذب رطوبت سنگ میشود لذا سنگ را در برابر یخبندان آسیب پذیر میکند. همیشه ماسه سنگهای سخت و با جذب آب کم، دارای عمر زیادی هستند اما انواع نرمتر آن ممکن است در اثر یخبندان خراب شوند. همانطور که گفته شد، رگه‌های رسی در سنگ، نقطه ضعف به شمار می‌روند. جرم حجمی ماسه سنگها معمولا ً حدود ۶/ ۲ تن بر متر مکعب است. ماسه سنگها از نقطه نظر جذب آب دامنه گسترده ای دارند. انواع سخت و متراکم آن ،کمتر از یک درصد جذب آب دارند. مقاومت فشاری آن بین شصت تا هشتاد مگاپاسکال است. بسیاری از ماسه سنگها بر اثر قرار گرفتن در معرض جو و به علت اکسیداسیون ترکیبات آهنی موجود در آنها دچار تغییر رنگ میشوند. این تغییر رنگ لزوماً نشانه تخریب سنگ نیست، چرا که گاهی موجب زیباتر شدن سنگ میشود.
مرمریتها در فضای خارجی نوع ترکیب کانیها و اجزاء تشکیل دهنده مرمریتها طوری است که اکثراً سریع دچار هوازدگی در سطح وعمق میشوند و به همین دلیل مصرف این سنگها در فضای آزاد پیشنهاد نمی‌شود چراکه در مدت زمان کمی ابتدا سطح آن دچار هوازدگی میشود و سپس با نفوذ آب در رگه‌های این سنگها شاهد خوردگی و حل شدن آهکهای کناری درزها خواهیم بود. هنگام یخ زدگی و افزایش حجم، کم کم نمای آن دچار ترکهای عمیق میشود. مرمریتهایی که از جنس سنگ آهک هستند ابتدا با فرآیند حل شدن هوا زده میشوند. تأثیر باران یا آبهای سطحی ممکن است، کند و تدریجی رخ دهد ولی حتماً رخ می‌دهد.این تاثیر احتمالاً به شکل کاملاً غیر یکنواخت خود را نشان خواهد داد. اگر بخشی از سنگ، سیلیسی شده باشد، این قسمت‌ها در برابر فرآیند انحلال بیش از بخش‌های کربناتی مجاور مقاومت میکنند و ظاهر سنگ به صورت غیر یکنواخت و آبله رو میشود. گاهی دیده شده که سطح این سنگها پوسته پوسته شده، از سنگ اصلی جدا شده اند.
قسمتی دیگر از مرمریتها سنگهای آهکی هستند. این مرمریتها همیشه لایه لایه اند لذا گاهی مرمریتها سنگ آهک ریزدانه نیز نامیده میشوند. این سنگها غالباً درزه یا رگه دارند و بیش از سنگهای نوع ماسه سنگ، در آبهای سطحی قابل انحلال اند. سنگ آهکها دارای بافت متغیری بوده ولی اکثر آنها ریز دانه اند. آنهایی که درشت دانه هستند، متشکل از بلورهای درشت یا قطعات فسیل اند. انواع ریزدانه قابلیت پرداخت بهتری دارند و پایداری آنها در برابر هوازدگی بیشتر است. سنگهای آهکی معمولا سخت نیستند، در حالیکه سنگ آهکهای متراکم معمولا ً سخت و انواع متخلخل آن سست هستند. انواع مختلف سنگ آهک متراکم سخت، دارای جذب آب پایین و کمتر از دو درصد هستند اما در انواع دیگر با چگالی کمتر که به عنوان سنگ ساختمانی نیز قابل استفاده اند، جذب آب بیشتری نیز دیده شده است یعنی حدود چهار تا دوازده درصد که اصطلاحاً به آنها –لایم استون- میگویند. سنگ آهک با داشتن جرم حجمی زیاد، در برابر قلیایی‌ها مقاوم است.
پس در مجموع استفاده از سنگهای مرمریت برای فضای خارجی مناسب نیست مگر با ۲ شرط:
۱: سنگ بسیار ضخیم باشد. یعنی ضخامتی بیش از چهار سانتیمتر داشته باشد آن هم در سنگهای مرمریت سیلیسی و محکم این ضخامت باعث عدم نفوذ آب و خوردگی سنگ و موجب تأخیر در در تَرَکهای عمیق میشود.
۲: سطح سنگ ساب خورده نباشد. مثلا ً تیشه ای یا بادبر باشد و یا به هر روش دیگر غیر براق باشد.
در اینصورت چنانچه حتی سطح سنگ دچار هوازدگی شد این هوازدگی به علت غیر صاف و غیر براق بودن سنگ، چندان به چشم نمی‌آید. مثال معروف آن برج آزادی است که در آن از مرمریت شهیادی استفاده شده است، آن هم با سطحی غیر براق و به صورت ناصاف و ضخیم. یا استفاده هایی که از سنگ مرمریت گندمک در فضای خارجی میشود میتواند نمونه ای از استفاده‌ی مناسب این سنگ باشد. معمولاً این سنگ را به صورت تیشه ای یا سند بلاست یا بادبر استفاده میکنند که سطحی غیر براق دارد و کمترین ضخامت مورد استفاده در آنها نیز ۵/ ۲ سانتیمتر می‌باشد یکی از اشتباهات رایج در استفاده از سنگ مرمریت همین استفاده نامناسب آن در فضاهای خارجی است. اشتباهی که همه ما بار‌ها آن را دیده ایم.
مرمریتها در فضای داخلی: یکی از بهترین و به جا‌ترین استفاده از سنگهای مرمریت، به کارگیری در فضای داخلی است. مرمریت کاملاً برای ایفای چنین نقشی مستعد است و امتحان خوبی در این زمینه پس داده است. محل جولان سنگ مرمریت به محض ورود به ساختمان از بدنه لابی کف، راه پله ، کف واحدها شروع میشود و مأموریتش را در فضای بسته به خوبی انجام می‌دهد. انواع رنگها به خصوص کرم استخوانی، رنگهای سبز، قرمز، قهوه ای، بژ، سیاه، خاکستری و تقریباً هر رنگی در مرمریتها پیدا میشود.
غیر ازتنوع رنگ، زیباترین نقشها را هم میتوانید روی مرمریتها پیدا کنید. این خاصیت به همراه ساب پذیری مناسب، باعث شده مرمریت برای فضای داخلی پیشنهادی بهینه به معنای واقعی باشد. چرا که در فضای داخلی سرما وگرما، برف و باران، تهاجم مواد خورنده، سایش و ضربه جدی وجود ندارد؛ در عوض کارکرد رنگ و معماری گرم و خودمانی در فضای داخلی بسیار مطلوب است. چنانچه این سنگها توسط ماستیکها و رزینهای مخصوص آن فرآوری شوند، میتوانند تا حد بسیار زیادی قابلیتهای خود را افزایش دهند و همان طول عمر مورد نیاز ما را داشته باشند.
سنگهای مرمریت هم انواع ضعیف و قوی دارند. این قوت و ضعف را با روشهای مختلفی میتوان تشخیص داد. تجربه شخصی، سؤال از فروشندگان سنگ، استفاده از جداول مقاومت فشاری و سایشی و بازدید‌های موردی میتواند شما را به نتیجه مطلوب برساند. برای کف راه پله و فضاهای مشاع لازم است از مرمریتهای محکمتر و مقاومتری استفاده کرد. همینطور اگر برای قسمتهای عمومی یک بیمارستان یا یک فضای عمومی در حال انتخاب سنگ مرمریت هستیم، باید به این مسأله توجه جدی داشته باشیم. در هر صورت با وجود تمام معایب وارد به سنگهای مرمریت، به راحتی نمی‌توان از خیر آنها گذشت. مثلاً سنگ مرمریت کرم استخوانی دهبید یکی از انتخابهای زیبا و عموم پسند است. از مهمترین سنگ های مرمریت ایران میتوان به سنگهای زیر اشاره کرد: مرمریتهای دهبید، کاشمر، آباده، صلصالی، گندمک، کِرِم کرمان، بجستان، هرسین، خوی، ارومیه و بسطام. از این سنگها میتوان به عنوان ابزار سنگی و هر نوع مصنوعات سنگی استفاده کرد. بهتر است که این مصنوعات در داخل ساختمان استفاده شوند. همانطور که گفته شد چنانچه استفاده از مرمریت ها در فضای خارجی مد نظر است باید دو شرط استفاده از آنها در فضای خارجی رعایت شود.
